मिक्लाजुङ साहित्य समाज का उपाध्यक्ष गगन याेक्पाङदेन नेपाली साहित्यमा एक महत्वपुर्ण नाम हो । जरुवा साहित्यिक चाैमासिकपत्रिकाको सम्पादक समेत रहेका याेक्पाङदेन राष्ट्रिय कविता महाेत्सव २०७९ धरान, बाट पुरस्कृत छन् ।

याेक्पाङदेनको केवाफुङको गीत कविता सङ्ग्रह भर्खरै प्रकाशनमा आएको छ ।यसै सङ्ग्रहको सेरोफेरोमा रहेर सम्पादक जीवनखत्रीले  कवि याेक्पाङदेनसँग सोधेका पाँच प्रश्न र जवाफ:

१, ‘केवाफुङको गीत’ कविता सङ्ग्रहका लागि यहाँलाई शुभकामना । यो सङ्ग्रहको बारेमा छोटकरीमा परिचय गराईदिनुहोसन्, जुन पढेर पाठकलाई यस पुस्तक छनोटका लागि आफ्नो धारणा बनाउन सकुन ।

– सर्वप्रथम त शुभेच्छाकाे लागि धन्यवाद ।  ” केवाफुङ्काे गीत ” कविता सङ्ग्रह मेरो जीवनकै पहिलो साहित्यिक कृति हाे । मेरो डेढ दशकको सिर्जनात्मक यात्रामा मैले गरेका अनुभुति र भाेगाइलाई कवितामा उतार्ने  प्रयत्न गरेको छु । मैले कवितामा कला र विचारको सन्तुलन कायम गर्ने प्रयत्न गरेको छु । मेरा कविताहरुमा कृतिमता भन्दा पनि स्वाभाविक र इमानदार अभिव्यक्ति छन । बिबिध बिषय , परिबेश र सन्दर्भ माथि लेखिएका तीन दर्जन भन्दा बढि कविताहरु यस कृतिमा सङ्ग्रहित छन । यसलाई माया पब्लिकेसनले प्रकाशन गरेको हाे ।

२, नेपाली रियालिटी शो पोयट आईडलको पहिलो सिजनमा यहाँको सहभागिता थियो । धेरै राउण्डहरू पार गर्दै फाईनमा पुग्नु अघि बाहिरिनु भयो । त्यो कार्यक्रमले व्यक्तिगत रुपमा तपाईँलाई के दियो? के गुमाउनु पर्यो ?

– खासमा त्यस कार्यक्रममा सहभागी हुने नहुने बिषयमा अन्याेलतामा थिए । साहित्यिक जमातमा पनि यस कार्यक्रमलाई लिएर फरक मतहरु थिए । अन्ततः फराकिलो परिचय निर्माण गर्न सकिन्छ कि ! भन्ने कुराकाे लाेभले सहयोगीता जनाए । यस कार्यक्रममा जुन उदेश्य लिएर सहभागीता जनाएको थिए । केही हद सम्म उदेश्य पुर्ति भयो भन्ने पनि लाग्छ । कार्यक्रममा अघि बढ्नु वा बाहिरीनु भन्ने पक्ष नितान्त प्रक्रियाका कुरा हुन । त्यस प्रक्रिया अनुरुप म फाइनलमा पुग्नु अघि नै बाहिरीए यसलाई मैले स्वाभाविक रुपमा ग्रहण गरे ।

याे कार्यक्रममा सहभागी भएर मलाई ब्यक्तिगत रुपमा कुनै पनि प्रकारकाे नाेक्सान भएको छैन । बरु आफ्नाे परिचयकाे दायरालाइ फराकिलो बनाउदै कविकाे रुपमा आफ्नो पहिचान निर्माण गर्न मदत पुगेको छ भन्ने लाग्छ ।

३, पुँजीवादी बजारले साहित्यलाई समेत छोडेन भन्नेहरू एकातिर छन्, अर्कोतिर कविहरू पनि व्यावसायिक हुनुपर्छ भन्नेहरू छन् । पैसा तिरी तिरी भोट गराएर आयोजक संस्था र स्रष्टालाई त व्यावसायिक हुन सहयोग गर्ला तर सर्जकको रचना क्षमतामा तेस्ता भोटहरूले कस्तो फरक पार्ला? तपाईँको यो किताबमा रचित कविताहरूमा पोयट आईडलको सहभागिताले फरक पारेको केही कुरा छ?

–  यस्ता कार्यक्रमहरु ब्यबसायिक उदेश्यका निमित्त नै सन्चालन गरिएका हुन्छन् । यस्ता कार्यक्रमहरुकाे पनि आफ्नै प्रकारको सिमा र चाैताैतिहरु छन ।  हामीले केही सकारात्मक दृष्टिकोणले पनि मुल्यांकन गर्नु पर्छ ।कैयौं गुणहरुलाइ पन्छाएर अबगुणहरुकाे मात्रै चर्चा गर्नु  पनि न्याय सङ्गत नहाेला । यस्ता कार्यक्रमहरुले अवसर र सम्भावनाकाे सिर्जना पनि गरि रहेको हुन्छन । निश्चित घेरा र बाैदिक समुदायमा मात्रै सिमित रहेको साहित्यलाई आम जनसमुदायमा सम्प्रेषण गर्न यस कार्यक्रमले महत्त्वपूर्ण काम गरेको छ । याे आफैमा पर्याप्त नहाेला तर साहित्यलाई प्रत्यक्ष रुपमा समाज सम्म जाेड्ने याे महत्त्व पहल हाे ।

एउटा स्रष्टालाई सिर्जना कर्मबाटै आत्मानिर्भर हुने वातावरण निर्माण हुन सक्छ भने नराम्रो नै के छ र ? मत हरेक स्रष्टाहरुलाई सिर्जना गरेर बाच्न सक्ने परिस्थिति तयार हुनु पर्छ भन्ने पक्षमा छु ।
पक्कै पनि भाेट द्वारा प्रतिभाको सहि मुल्यांकन नहुनसक्छ । तर समय सङ्ग त्यो तागत पनि छ । जाे असक्षम छन त्यसलाई अध्यारोमा पुरिदिन सक्छ । जाे प्रतिभा सम्मपन्न छ उ अध्यारोमै भए पनि चम्कन सक्छ ।

म पाेइट आइडलमा जानू अघि पनि कविता लेख्थे । त्यहा पुगेर फर्के पछि पनि कविता नै लेखी रहेको छु । त्यस कार्यक्रममा गएर मेरो कविता लेखनमा खास फरक परेको अनुभुति मैले गरेकाे छुइन । एक दुईवटा कविता थपिए हाेलान त्यस बाहेक  त्यो कार्यक्रमकाे असर यस कृतिमा परेको छ भन्ने मलाई लाग्दैन ।

४, कविता बिक्री हुने हैन् सुन्ने विधा हो भनेको सुनिन्छ । बजारमा पनि बिक्रीका हिसाबले कविता कृति खासै सुखद देखिन्नन् । यस्तैमा यहाँको कविता किताव बिमोचनको तयारीमा छ । के भन्नुहुन्छ?

– कवितालाई बजारको दृष्टिकोणले मात्रै मुल्यांकन गरिनु पर्छ भन्ने लाग्दैन । कला वा कविताको आफैमा बिशिस्ट मूल्य हुन्छ ।  याे हाम्रो जीवन , सपना र समाजका आयम सङ्ग अन्तर्निहित हुन्छ । अब यी कुराहरुलाइ पैसा सङ्ग कसरी रुपान्तरण गरेर हेर्नू ? । बिक्रीलाई हेर्ने हाे भने त औंषधी भन्दा धेरै अलकाेहल बिक्ला नि !….
त्यसकारण हरेक बस्तु वा कलाकाे महत्त्व त्यसकाे बिक्री सङ्ग मात्रै सम्बन्धित हुदैन ।

मलाई कलाकाे मुल्य वा महत्वकाे बारे चर्चा हुदा सधैं बिट्राभन (?) काे ” शहरले नछाेएकाे वनफुल ” कथाको ख्याल आउँछ । त्यहा उनलेे एक कलाकार र व्यापारीकाे माध्यम द्वारा कलाकाे महत्त्व बारे असाध्यै प्रभावकारी ढंगले दर्शाएका छन ।

५, कविता के रहेछ? कविता र गगन योक्पाङ्देनको सम्बन्ध के हो? केवाफुङको गीत नामक कृति पाठकले नपढे के छुटाउला ?

– यति महान र हार्दिक विधालाइ परिभाषीत गर्ने ल्याकत म राख्दिन । तथापि कविता मेरालागि ध्यान ,साधना , आदर्श , विचार, कर्म , अभिब्यक्ति लगायत धेरै थाेक हाे ।

मानिस , मानिसको स्वारुपमा जन्म लिएर मात्रै मानिस हुदैन । काेहि जुनिभरी बाचेर पनि मानिस हुन सक्दैन । मानिस बन्ने आफनै प्रक्रिया हुन्छ । यहि मानिस बन्ने प्रक्रियाकाे लागि पनि म कविता लेख्छु ।

मानिसको जीवनबाट धेरै महत्त्वपूर्ण कुराहरु छुटि रहेका हुन्छन् । जस्तो कि, कसैकाे साथ, सपना , सुन्दर दृश्य आदि इत्यादी ।
अब केवाफुड्काे गीत नपढ्दा खै केनै पाे छुट्ला र ? । तर तिब्र अनुभुति द्वारा लेखिएका असल कविताहरुकाे रसस्वादन गर्न छुट्ला कि !

***